بهتر است از همین اول کار بین تنهابودن با احساس تنهایی فرق بگذاریم. تنهابودن یعنی ساعتی را بدون اینکه کسی دوروبرمان باشد، در خلوت خودمان وقت بگذرانیم که البته هیچ اشکالی هم ندارد، زیرا همهی ما گاهی اوقات بنابه دلایل مختلفی نیاز داریم که تنها باشیم تا مثلا راحتتر استراحت کنیم یا بهتر تصمیم گیری کنیم. اما احساس تنهایی قضیهی دیگری است. در حالت عادی، وقتی تنها هستیم، لزوما احساس تنهایی نمیکنیم. این درحالی است که بسیاری از مردم حتی وقتی دوروبرشان شلوغپلوغ است، بهطرز عجیبی احساس تنهایی میکنند. احساس تنهایی درواقع زنگ خطری است که از گیروگرفتاری در ارتباطات اجتماعی خبر میدهد. در ادامه با ما همراه باشید تا درمورد راهکارهای غلبه بر تنهایی بیشتر صحبت کنیم.
یکی از علل احساس تنهایی به ذات و طبیعت آدمی برمیگردد. مطالعات نشان داده است که این احساس میتواند وراثتی باشد و از والدین به فرزند بهارث برسد. بررسی دادههای ژنتیکی دوقلوها، خویشاوندان و فرزندخواندگان حاکی از آن است که احساس تنهایی میتواند در ساختار ژنتیکی افراد ریشه داشته باشد، اما همیشه همهی تقصیر به گردن عامل وراثت نیست، چراکه شاید گاهی تحتتأثیر اطرافیانمان به احساس تنهایی دچار شویم. واقعیت این است که احساس تنهایی واگیر دارد. شواهد از این قرار است که اگر دوروبر کسانی را که چندان احساس تنهایی نمیکنند، با کسانی که غالبا به احساس تنهایی دچارند پر کنیم، بیشتر احساس تنهایی خواهند کرد.
کاملا طبیعی است که هرازگاهی خودتان را تنها احساس کنید، اما احساس تنهایی مداوم و بیشازحد بههیچوجه طبیعی نیست. در مطالعات مختلفی نشان داده شده که احساس تنهایی مداوم و بیشازحد با مشکلات سلامتی زیر در ارتباط است:
اما با همهی این اوصاف، احساس تنهایی چیزی نیست که نتوان بر آن غلبه کرد. ۱۰ مورد از آسانترین راهکارهای غلبه بر تنهایی عبارتاند از:
پیادهروی، اولین راهحل پیشنهادی ما برای غلبه بر تنهایی است. با تأثیر پیاده روی بر مغز چقدر آشنایی دارید؟ در نتایج مطالعات مختلفی ثابت شده است که پیادهروی باعث تقویت سلامت جسمی و روحی میشود. البته که هر نوع ورزشی با فواید جسمی و روحی همراه است، اما شاید بهتر باشد که بگوییم که پیادهروی در این مورد خاص ارجحیت دارد. با پیادهروی میتوانید در کوچه پسکوچههایی قدم بگذارید که معمولا ماشینخور نیستند. وقتی به پیادهروی میروید، حتی اگر مقصد مشخصی ندارید، سعی کنید بهجای مسیرهای تکراری در مسیرهای جدید قدم بزنید. وقتی از کنار خانهها و مغازهها عبور میکنید و در میان رفتوآمد ماشینها و مردم قرار میگیرید، احساس خواهید کرد که شما نیز بخشی از تپشهای شهرتان هستید. چهبسا که در این پیادهرویها مکانهایی را کشف کنید که تابهحال هرگز توجهتان را جلب نکرده بودند!
هرکسی استعدادها و علاقهمندیهایی دارد (اگر هنوز نمیدانید استعداد شما در چیست، بهتر است هرچه زودتر بهدنبال کشف استعداد خود باشید). با برقراری ارتباط با دیگران خصوصا کسانی که با آنها هماستعداد هستید، نهتنها در غلبه بر تنهایی و یافتن دوستان جدید موفق خواهید شد، بلکه استعدادهایتان نیز شکوفاتر خواهند شد.
در شهرهای کوچک نیز کارگاهها و انجمنهای متفرقهای در زمینههای مختلف مثلا هنر و ادبیات تشکیل میشوند که میتوانید در آنها شرکت کنید. یا مثلا اگر به شطرنج علاقهمند باشید، میتوانید در هیئت شطرنج شهر محل سکونتتان عضو شوید و مهارتهایتان را از طریق بازی با شطرنجبازان دیگر تقویت کنید. یا مثلا میتوانید در رشتههایی که تابهحال امتحانشان نکردهاید، خودتان را محک بزنید. سفالگری، نویسندگی، آشپزی و تنیس فقط چند مورد از هزاران رشتهای هستند که شاید دوست داشته باشید برای مدتی در قالب کلاسهای گروهی امتحانشان کنید. اگر هم هیچ گروه یا کلاسی که در راستای علاقهمندیتان باشد در شهرتان پیدا نکردید، چقدر خوب است که خودتان بانی شوید و کسانی را که با آنها علاقهمندیهای مشترک دارید دورهم جمع کنید.
در روزگاری زندگی میکنیم که هیچکس از احساس تنهایی مصون نیست و همه بهنوعی در معرض ابتلا به این احساس آزاردهنده قرار داریم. درست است که شبکههای اجتماعی مثل فیسبوک و اینستاگرام یا سرویسهای پیامرسان مثل تلگرام و واتساپ موجب سرعت و سهولت ارتباطات شدهاند، اما مشکل اینجاست که تأثیر معاشرتهای رودررو را ندارند. شاید حتی صدها دوست در شبکههای اجتماعی داشته باشید، اما باز هم وقتی واقعا نیاز به همصحبت دارید، کسی در دسترستان نباشد.
درواقع، بسیاری از ما ارتباطات مجازی را به این خاطر به ارتباطات رودررو ترجیح میدهیم که در ارتباطات مجازی میتوانیم نامتعهدانهتر رفتار کنیم. مثلا همین که پیغامهای تلگرامتان را دقیقه به دقیقه چک میکنید اما چندساعت بعد جواب میدهید، خود نمونهای از بیتعهدیهای مرسوم در ارتباطات مجازی است! درعوض، دوستان قدیمیتان را به یک گپوگفت رودررو دعوت کنید و باهم از خاطرات و دغدغههای روزمرهتان بگویید.
نگهداری از حیوانات خانگی موجب بهبود اضطراب و رنج ناشی از احساس تنهایی میشود. حیوانات خانگی مثل سگ و گربه نهتنها همیشه حاضرند که با آنها وقت بگذرانید و خودتان را با بازی و نوازششان سرگرم کنید، بلکه علاوهبر این وفاداری از خاصیت تسکیندهندگی نیز برخوردارند و درست مثل والیوم موجب کاهش اضطراب میشوند. طبق نتایج مطالعات پژوهشگران دانشگاه لویولا در آمریکا، کسانی که بهمنظور کاهش درد ناشی از جراحی از شیوهی درمان بهوسیلهی حیوانات خانگی استفاده میکنند، نیاز کمتری به داروهای مسکّن دارند. همانطور که چارلز شولتز، خالق داستان مصور «بادامزمینیها»، میگوید: «خوشحالی یعنی داشتن یه تولهسگ دوستداشتنی.» پس اگر به فکر غلبه بر تنهایی خود هستید و سعی دارید انسان شادتری باشید، شاید بد نباشد که به داشتن یک حیوان خانگی فکر کنید!
کمک به دیگران یکی دیگر از راهکارهای غلبه بر تنهایی است. خیلی اوقات چون بهنظر خودمان نزد دیگران هیچ ارزشی نداریم احساس تنهایی میکنیم، درحالیکه احساس خودارزشی پدیدهای اکتسابی است. آدری هِپبورن، بازیگر و مدل مشهور بریتانیایی، میگوید:
وقتی سنتان بالاتر میرود، تازه متوجه خواهید شد از دو دستی که دارید، یک دست برای کمککردن به خودتان است و آنیکی دستتان برای کمککردن به دیگران.
هرگز کمککردن به دیگران را فراموش نکنید و بدانید که بسیاری از مشکلات، حتی تنهایی، به دست خود خودمان قابلحل هستند. با کمککردن به دیگران میتوانید هم ارزش واقعی خودتان را کشف کنید و هم در معرض دوستیهای عمیقتر قرار بگیرید. کمککردن فقط این نیست که خودتان را برای نجات زندگی دیگران بهخطر بیندازید، بلکه حتی گاهی با ابراز توجه و همدردی نیز میتوانید به دیگران کمک کنید. مثلا اگر همکارتان از چیزی ناراحت است، برایش یک یادداشت انگیزشی بنویسید. ساک خرید پیرزن همسایهتان را تا خانه برایش حمل کنید. یا مثلا به نابینایی که پشت خط عابرپیاده منتظر است، کمک کنید تا به آنطرف خیابان برود. برای انجام چنین کمکهایی هیچوقت زندگیتان بهخطر نمیافتد، اما در همین کمکهای جزئی جادوی شگفتانگیزی نهفته است که معجزهی عشق و دوستی را برایتان بهارمغان خواهد آورد.